તૃતીયઃ પ્રશ્નઃ
અથ હૈનં કૌશલ્યશ્ચાશ્વલાયનઃ પપ્રચ્છ।
ભગવન્ કુત એષ પ્રાણો જાયતે કથમાયાત્યસ્મિઞ્શરીર આત્માનં-વાઁ પ્રવિભજ્ય કથં પ્રતિષ્ઠતે કેનોત્ક્રમતે કથં બહ્યમભિધતે કથમધ્યાત્મમિતિ ॥1॥
તસ્મૈ સ હોવાચાતિપ્રશ્ચાન્ પૃચ્છસિ બ્રહ્મિષ્ઠોઽસીતિ તસ્માત્તેઽહં બ્રવીમિ ॥2॥
આત્મન એષ પ્રાણો જાયતે યથૈષા પુરુષે છાયૈતસ્મિન્નેતદાતતં મનોકૃતેનાયાત્યસ્મિઞ્શરીરે ॥3॥
યથા સમ્રાદેવાધિકૃતાન્ વિનિયુંક્તે।
એતન્ ગ્રામાનોતાન્ ગ્રામાનધિતિષ્ઠસ્વેત્યેવમેવૈષ પ્રાણ ઇતરાન્ પ્રાણાન્ પૃથક્પૃથગેવ સન્નિધત્તે ॥4॥
પાયૂપસ્થેઽપાનં ચક્ષુઃશ્રોત્રે મુખનાસિકાભ્યાં પ્રાણઃ સ્વયં પ્રાતિષ્ઠતે મધ્યે તુ સમાનઃ।
એષ હ્યેતદ્ધુતમન્નં સમં નયતિ તસ્માદેતાઃ સપ્તાર્ચિષો ભવંતિ ॥5॥
હૃદિ હ્યેષ આત્મા।
અત્રૈતદેકશતં નાડીનાં તાસાં શતં શતમેકૈકસ્યાં દ્વાસપ્તતિર્દ્વાસપ્તતિઃ પ્રતિશાખાનાડીસહસ્રાણિ ભવંત્યાસુ વ્યાનશ્ચરતિ ॥6॥
અથૈકયોર્ધ્વ ઉદાનઃ પુણ્યેન પુણ્યં-લોઁકં નયતિ।
પાપેન પાપમુભાભ્યામેવ મનુષ્યલોકમ્ ॥7॥
આદિત્યો હ વૈ બાહ્યઃ પ્રાણ ઉદયત્યેષ હ્યેનં ચાક્ષુષં પ્રાણમનુગૃહ્ણાનઃ।
પૃથિવ્યાં-યાઁ દેવતા સૈષા પુરુષસ્યાપાનમવષ્ટભ્યાંતરા યદાકાશઃ સ સમાનો વાયુર્વ્યાનઃ ॥8॥
તેજો હ વાવ ઉદાનસ્તસ્માદુપશાંતતેજાઃ પુનર્ભવમિંદ્રિયૈર્મનસિ સંપદ્યમાનૈઃ ॥9॥
યચ્ચિત્તસ્તેનૈષ પ્રાણમાયાતિ પ્રાણસ્તેજસા યુક્તઃ।
સહાત્મના યથાસંકલ્પિતં-લોઁકં નયતિ ॥10॥
ય એવં-વિઁદ્વાન્ પ્રાણં-વેઁદ।
ન હાસ્ય પ્રજા હીયતેઽમૃતો ભવતિ તદેષઃ શ્લોકઃ ॥11॥
ઉત્પત્તિમાયતિં સ્થાનં-વિઁભુત્વં ચૈવ પંચધા।
અધ્યાત્મં ચૈવ પ્રાણસ્ય વિજ્ઞાયામૃતમશ્નુતે વિજ્ઞાયામૃતમશ્નુત ઇતિ ॥12॥
