തൃതീയഃ പ്രശ്നഃ
അഥ ഹൈനം കൌശല്യശ്ചാശ്വലായനഃ പപ്രച്ഛ।
ഭഗവന്‌ കുത ഏഷ പ്രാണോ ജായതേ കഥമായാത്യസ്മിഞ്ശരീര ആത്മാനം-വാഁ പ്രവിഭജ്യ കഥം പ്രതിഷ്ഠതേ കേനോത്ക്രമതേ കഥം ബഹ്യമഭിധതേ കഥമധ്യാത്മമിതി ॥1॥
തസ്മൈ സ ഹോവാചാതിപ്രശ്ചാന്‌ പൃച്ഛസി ബ്രഹ്മിഷ്ഠോഽസീതി തസ്മാത്തേഽഹം ബ്രവീമി ॥2॥
ആത്മന ഏഷ പ്രാണോ ജായതേ യഥൈഷാ പുരുഷേ ഛായൈതസ്മിന്നേതദാതതം മനോകൃതേനായാത്യസ്മിഞ്ശരീരേ ॥3॥
യഥാ സമ്രാദേവാധികൃതാന്‌ വിനിയുംക്തേ।
ഏതന്‌ ഗ്രാമാനോതാന്‌ ഗ്രാമാനധിതിഷ്ഠസ്വേത്യേവമേവൈഷ പ്രാണ ഇതരാന്‌ പ്രാണാന്‌ പൃഥക്‌പൃഥഗേവ സന്നിധത്തേ ॥4॥
പായൂപസ്ഥേഽപാനം ചക്ഷുഃശ്രോത്രേ മുഖനാസികാഭ്യാം പ്രാണഃ സ്വയം പ്രാതിഷ്ഠതേ മധ്യേ തു സമാനഃ।
ഏഷ ഹ്യേതദ്ധുതമന്നം സമം നയതി തസ്മാദേതാഃ സപ്താര്ചിഷോ ഭവംതി ॥5॥
ഹൃദി ഹ്യേഷ ആത്മാ।
അത്രൈതദേകശതം നാഡീനാം താസാം ശതം ശതമേകൈകസ്യാം ദ്വാസപ്തതിര്ദ്വാസപ്തതിഃ പ്രതിശാഖാനാഡീസഹസ്രാണി ഭവംത്യാസു വ്യാനശ്ചരതി ॥6॥
അഥൈകയോര്ധ്വ ഉദാനഃ പുണ്യേന പുണ്യം-ലോഁകം നയതി।
പാപേന പാപമുഭാഭ്യാമേവ മനുഷ്യലോകമ്‌ ॥7॥
ആദിത്യോ ഹ വൈ ബാഹ്യഃ പ്രാണ ഉദയത്യേഷ ഹ്യേനം ചാക്ഷുഷം പ്രാണമനുഗൃഹ്ണാനഃ।
പൃഥിവ്യാം-യാഁ ദേവതാ സൈഷാ പുരുഷസ്യാപാനമവഷ്ടഭ്യാംതരാ യദാകാശഃ സ സമാനോ വായുർവ്യാനഃ ॥8॥
തേജോ ഹ വാവ ഉദാനസ്തസ്മാദുപശാംതതേജാഃ പുനര്ഭവമിംദ്രിയൈര്മനസി സംപദ്യമാനൈഃ ॥9॥
യച്ചിത്തസ്തേനൈഷ പ്രാണമായാതി പ്രാണസ്തേജസാ യുക്തഃ।
സഹാത്മനാ യഥാസംകല്പിതം-ലോഁകം നയതി ॥10॥
യ ഏവം-വിഁദ്വാന്‌ പ്രാണം-വേഁദ।
ന ഹാസ്യ പ്രജാ ഹീയതേഽമൃതോ ഭവതി തദേഷഃ ശ്ലോകഃ ॥11॥
ഉത്പത്തിമായതിം സ്ഥാനം-വിഁഭുത്വം ചൈവ പംചധാ।
അധ്യാത്മം ചൈവ പ്രാണസ്യ വിജ്ഞായാമൃതമശ്നുതേ വിജ്ഞായാമൃതമശ്നുത ഇതി ॥12॥
